Alexanderkerk

De Alexanderkerk dankt zijn naam aan de heilige Alexander, een martelaar waarvan relieken een rol zouden hebben gespeeld bij het stichten van de kerk en het klooster van Rinsumageast. De in het dorp wonende hoofdelingenfamilie Tjaerda heeft daar ongetwijfeld een belangrijke rol in gespeeld. Het domein waarop de kerk werd gebouwd zou oorspronkelijk tot hun bezit hebben behoord.

Het oudste deel van de kerk, het koortravee, dateert van rond het jaar 1100. De rondboog-doorgangen in de noordmuur van het middenschip, de daar gelegen fundamenten van een zijbeuk en hoog geplaatste lichtvensters wijzen op de zeer waarschijnlijke oorspronkelijke vorm van een basiliek.

Vier eeuwen later, rond 1523, na afloop van de Gelders-Bourgondische oorlog, zorgde de – op het naast de kerk gelegen Tjaerda-slot wonende – invloedrijke Friese edelman ‘meister Syds Tjaerda’ voor herbouw van het platgebrande dorp en herstel van de Alexanderkerk. Daarmee verkreeg de kerk de vorm zoals we die ook nu nog kennen: een tweebeukige zeer ruime dorpskerk. Een colonnade van zware bakstenen zuilen vormen de scheiding tussen het oorspronkelijke schip en de 16 eeuwse zuidbeuk.

In de kerk bevindt zich een crypte, een ruimte oorspronkelijk bedoeld voor het bewaren en vereren van relieken. Deze ruimte is toegankelijk voor bezichtiging. In de kerkvloer liggen diverse zerken. Onder de kerkvloer bevinden verschillende grafkelders, destijds eigendom van de in het dorp wonende adellijke families. De kelders zijn niet toegankelijk, maar de daaruit afkomstige grafplaatjes zijn te bezichtigen in een vitrine in de kerk.

In de noord- en oostmuur zijn de kenmerken van de romaanse bouwstijl nog duidelijk aanwezig. We zien spaarvelden, lisenen en rondbogen in dit uit tufsteen opgetrokken gebouwdeel. In de noordmuur van de koortravee bevindt zich een hagioscoop.

Het ingangsportaal van de kerk is afkomstig van Eysinga State.

Aan de oostzijde van de zuidbeuk bevindt zich een zandstenen epitaaf uit circa 1560 ter herinnering aan ‘meister Syds Tjaerda’ en zijn vrouw Moedt van Sythiema. Het is de oudst bekende epitaaf in Friesland.

Het interieur van de kerk is voornamelijk 19^e eeuws. Het orgel dateert uit 1892 en is vervaardigd door Bakker en Timmenga.

Aan de westzijde van de toren zijn twee gedenkstenen ingemetseld. De één herinnert aan de vernieuwing van de toren in 1610, de andere aan een verbouwing in 1805.

In de toren hangen twee klokken. De kleinste, tevens oudste, dateert uit 1620. Daarop staan de namen van de edellieden die de klok destijds gefinancierd hebben: Georg Wolfgang baron thoe  Schwartzenberg en Hohenlansberg, Ruurd van Juckema en Tjaert van Aylva.

Meer weten?

– de Alexanderkerk in tekeningen en foto’s 1877-1995

– over de in de Alexanderkerk aanwezige graven

– over de plannen voor restauratie van de Alexanderkerk